ជាទស្សនវិជ្ជាឬអ្វី?
ព្រះមហាវិរីយបណ្ឌិតោ ប៉ាង – ខាត់ រៀបរៀង
ព្រះធម៌ ឬហៅថា «ធម្ម» ដែលព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងហើយនេះ ឬដែលអ្នកបស្ចិមហៅថា «ទស្សនវិជ្ជា» (Philosophies )? ក្នុងអតីតកាលមានព្រះសម្ពុទ្ធច្រើនព្រះអង្គដែលនិព្វានកន្លងរំលងទៅយូរអង្វែងណាស់ហើយ តែព្រះធម៌ថ្លៃវិសេសដែលទ្រង់បានសម្ដែងទុកហើយដើម្បីប្រោសសត្វលោកនេះ ឋិតថេរនៅបរិសុទ្ធតាមរូបដើមដដែល ហេតុនេះហើយបានជាព្រះធម៌នេះ ហៅថា បកតិធម៌ ធម៌ប្រក្រតី ។
ព្រះធម៌នេះកាលព្រះអង្គគង់ធរមាននៅឡើយមិនមានចារិកជាអក្សរទេ។ ក្រោយពុទ្ធបរិនិព្វាន ព្រះអរិយសាវ័កទាំងឡាយច្រើនអង្គបានធ្វើសង្គាយនា១(ផ្ទៀងផ្ទាត់ ) ពុទ្ធវចនៈហើយចេះចាំព្រះពុទ្ធវចនៈទាំងអស់ ចាំរត់មាត់ស្ទាត់ (មុខបាឋ ) បានរក្សាព្រះធម៌ជាពុទ្ធវចនៈតៗគ្នាពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយទៀត ទុករហូតដល់បច្ចុប្បន្នកាលនេះ ។ ពុទ្ធសាសនាកន្លងទៅប្រមាណ ៥០០ឆ្នាំ ព្រះសង្ឃសាវ័កចារឹកពុទ្ធវចនៈជាលាយលក្ខណ៍អក្សរនៅកោះលង្កា។ ព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងទុកថា ធម៌ព្រះអង្គនេះហៅថា ធម្មវិន័យ គឺធម៌១ វិន័យ១ តមកលោកចែកធម៌ជាពីរប្រការ គឺធម៌ដែលមានអាថ៌រាក់ហៅថា «ព្រះសូត្រ» ធម៌ដែលមានអាថ៌ជ្រាលជ្រៅហៅថា «ព្រះអភិធម្ម» កើតបានទៅជា ៣ផ្នែក គឺព្រះវិន័យបិដក (មាន ១៣សៀវភៅ ) សុត្តន្តបិដក(មាន ៦៤សៀវភៅ) អភិធម្មបិដក(មាន ៣៣សៀវភៅ )រួមហៅថា តិបិដក ឬត្រៃបិដក ឬក៏ឃ្លាំងបី(Trible corbeille ) ។
១- វិន័យបិដក(ឃ្លាំងវិន័យ) ជាច្បាប់ក្រិត្យក្រមដែលព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងបញ្ញត្តិ អនុញ្ញាត ទុកសម្រាប់ជាផ្លូវប្រតិបត្តិរបស់ពុទ្ធបរិស័ទគឺភិក្ខុ ភិក្ខុនី ឧបាសក ឧបាសិកា ។ វិន័យនេះ ចែកជាពីរប្រការទៅទៀត គឺ :
ក, អាគារវិន័យ «វិន័យអ្នកមានផ្ទះ» វិន័យសម្រាប់គ្រហស្ថ ឧបាសក ឧបាសិកាប្រតិបត្តិ ។
ខ, អនាគារវិន័យ «វិន័យអ្នកមិនមានផ្ទះ» បានដល់អ្នកបួសគឺភិក្ខុ ភិក្ខុនី ប្រតិបត្តិ ។
ក, អាគារវិន័យ «វិន័យអ្នកមានផ្ទះ» វិន័យសម្រាប់គ្រហស្ថ ឧបាសក ឧបាសិកាប្រតិបត្តិ ។
ខ, អនាគារវិន័យ «វិន័យអ្នកមិនមានផ្ទះ» បានដល់អ្នកបួសគឺភិក្ខុ ភិក្ខុនី ប្រតិបត្តិ ។
២- សុត្តន្តបិដក ឬ ព្រះសូត្រ បានដល់ធម៌ដែលព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងក្នុងសម័យផ្សេងៗ កាលដែលទ្រង់គង់ធរមាននៅឡើយ ។ ក្នុងព្រះសូត្រនេះ ព្រះសារីបុត្ត ព្រះមោគ្គល្លាន ព្រះអានន្ទ ឬ ព្រះសាវ័កដទៃទៀត សម្ដែងក៏មានដែរ ។
៣- អភិធម្មបិដក ឬ ព្រះអភិធម្ម ស្ដីពីធម៌ល្អិតសុខុមជ្រាលជ្រៅបានដល់ទស្សនវិជ្ជា មានអាថ៌គម្ពីរភាពរបស់ព្រះសម្ពុទ្ធ ជាអត្ថបទផ្ទុយពីសុត្តន្តបិដក ដែលមានសេចក្ដីរាក់ៗ គឺ សុត្តន្តបិដក ជាវោហារទេសនា(Conventional teaching ), ឯអភិធម្មបិដក ជាបរមត្ថទេសនា (Ultimate teaching)។ ក្នុងគម្ពីរអភិធម្មព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងពីធម៌ល្អិតសុខុម គឺស្ដីពីចិត្ត(Consciousness ) , ចេតសិក (Mental concomitants ), រូប (Matter ) និងនិព្វាន ។ នៅក្នុងអភិធម្មនេះហើយ ដែលព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងទុកថា សព្វសត្វទាំងឡាយគ្រាន់តែជាបុគ្គល«បុគ្គលបញ្ញត្តិ=គ្រាន់តែជាបញ្ញត្តិថាបុគ្គល» នឹងថាជាសត្វក៏ពុំមែន នឹងថាមានជីវិតក៏ពុំមែនជាធម៌សូន្យ = និស្សត្តោ និជ្ជីវោ សុញ្ញោ ដោយការញែកយ៉ាងល្អិតបំផុត ត្រាតែញែកទៅទៀតពុំបាន ព្រមទាំងចែកធម៌ទាំងនេះដោយបរិយាយជាអនេកប្រការយ៉ាងម៉ត់ចត់បំផុតទៀត ។
មួយទៀត អភិធម្មនេះ ស្ដីពីសច្ចធម៌ (Truth ) និងភូតធម៌ (Fact ) មិនស្ដីពីទ្រឹស្ដី ឬ ទស្សនវិជ្ជា ដែលគេទុកដូចជាសច្ចធម៌មានក្ដីជ្រាលជ្រៅបានតែពេលនេះ ហើយដល់ថ្ងៃស្អែក គេបដិសេធចោលទៅវិញដោយឃើញមិនពិតដូច្នេះទេ ។ ព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងធម៌ប្រដៅសត្វទាំងឡាយ ជាធម៌ប្រក្រតី ពុំមែនជាធម៌នាំឲ្យគេភ័យខ្លាចនោះទេ ពុំមែនជាទ្រឹស្ដីទស្សនវិជ្ជាបែបថ្មី ក្រៅចាកធម៌នោះទេ ឬនឹងថាជាធម៌ដែលទ្រង់ហ៊ានបង្កើតជាបែបវិទ្យាសាស្រ្តសម្ភារនិយមថ្មីនោះ ក៏ទេដែរ ។ ទ្រង់តែងសម្ដែងធម៌ប្រោសបៀនប្រដៅដោយពន្យល់ថា «ធម៌នេះជាមាគ៌ាគួរប្រតិបត្តិ ធម៌នេះមិនគួរប្រតិបត្តិ» ដែលសុទ្ធតែជាធម៌នាំសត្វឲ្យរួចចាកទុក្ខ ហើយទីបំផុតទ្រង់ចង្អុលប្រាប់ផ្លូវទៅកាន់មោក្ខ ជាផ្លូវតែមួយគត់ (= ឯកាយនោមគ្គោ ) ។ បើពិនិត្យមើលឲ្យសព្វគ្រប់ទៅ ធម៌ព្រះអង្គជាធម៌ដូចជាបើកបង្ហាញផ្លូវអ្នកវិទ្យាសាស្រ្ត ទស្សនវិទូច្រើននាក់ ឲ្យដើរតាមក្រសែព្រះតំរិះព្រះអង្គទៀតផង ។ សេចក្ដីនេះ លោកសូប៉េនហៅ (Schopenhauer ) សរសេរថា«សេចក្តីទុក្ខជាសច្ចធម៌ ហើយគំនិតនេះបានជាមាគ៌ាដើរនៃទស្សនវិទូបស្ចឹមប្រទេសសព្វថ្ងៃនេះទៀតផង» ។ លោក ស្ពីនោស៊ា (Spicoza ) ក៏ពោលបដិសេធចោលទ្រឹស្ដីទាំងឡាយដទៃដែរ ដោយលោកពោលថា សភាវធម៌ដែលលោកថា «ថេរនៅនិត្យនេះ» មិនមានប្រាកដការនិយមទេ លោកបញ្ជាក់ទៀតថា សភាវធម៌ទាំងអស់ដែលថា «ថេរនៅនិត្យ» សុទ្ធតែមានការប្រែប្រួលធម្មតា។
ចំពោះមតិលោកនេះ លោកយល់ថា «ទុក្ខនេះមនុស្សអាចយកឈ្នះបានដោយរកឃើញធម៌ គឺវិជ្ជា ដែលពុំមែនជាធម៌កើតមានមួយស្របក់ និងពុំមែនជាធម៌កើតមានមួយភ្លែត តែជាធម៌ឥតកែប្រែបាន ថេរនៅនិត្យ ថេរចិរកាល ។ លោកបើរក្លេយ(Berkley) យល់ច្បាស់ថា«អ្វីដែលជាបរមាណូញែកពុំបាននេះ គេប្រឌិតទុកតែខាងបរមត្ថវិជ្ជាទេ គ្រាន់តែជាល្បែង ។ ហើយលោកហូម (Hume )ក្រោយដែលលោកវែកញែកពីរឿងចិត្ត (Mind ) មកកាលយូរ លោកពោលសរុបសេចក្ដីថា «វិញ្ញាណគឺធម្មជាតិដែលហូរទៅនៃចិត្ត» ។ ចំណែកលោកសាស្រ្តាចារ្យ ជែម (James) នាំយើងឲ្យយល់ថា «នេះគឺក្រសែចិត្ត» ។
ធម៌ដែលអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយជួញចិត្តត្រិះរិះគិតទាំងអស់នេះ ព្រះសម្ពុទ្ធបានត្រាស់ទេសនាប្រោសសត្វប្រមាណជា ២៥៥៧ រួចមកហើយនៅតាមដងមហានទីគង្គានៃប្រទេសឥណ្ឌា គឺទ្រង់ទេសនាប្រាប់ថា នេះគឺអនិច្ចតាធម៌ ធម៌ប្រែប្រួលកើតមានតែមួយស្របក់ (ឧប្បាទធម៌ = Transiency ) នេះគឺទុក្ខ «ធម៌ដែលទ្រាំទ្របានដោយលំបាក (Sorrow)» នេះគឺអនត្តា «ធម៌ដែលមិនមែនជារបស់ខ្លួនឯង (No Soul)» ហៅថាព្រះត្រៃលក្ខណ៍ ឬ សាមញ្ញលក្ខណៈ«លក្ខណៈធម៌ដែលជាច្បាប់ទៀងទាត់បីប្រការ» ឬ «លក្ខណៈធម្មតាទាំងឡាយដែលតែងតែកើតមានឡើងជាប្រក្រតី» ។ មួយទៀតអ្នកសិក្សាពុទ្ធវចនៈ គប្បីយល់ថា ព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់ទេសនាធម៌ប្រោសសត្វទាំងឡាយ ទ្រង់ពុំបានទេសនាធម៌ទាំងអស់ ដែលទ្រង់ត្រាស់ដឹងនោះទេ ទ្រង់ទេសនាចំពោះតែធម៌ណាដែលដឹកនាំសត្វទៅកាន់ទីបំផុតទុក្ខ គឺអមតមហានិព្វាន ។ សេចក្ដីនេះ មានប្រាកដនៅក្នុងគម្ពីរសំយុត្តនិកាយ មហាវារវគ្គថា:
ថ្ងៃមួយព្រះសម្ពុទ្ធ ទ្រង់ប្រថាប់នៅក្នុងសីសបាវ័ន ជិតក្រុងកោសម្ពី ពេលនោះទ្រង់ឈោងព្រះហស្តទៅចាប់ស្លឹកឈើមួយក្ដាប់មក ហើយទ្រង់លើកឡើង រួចត្រាស់ទៅកាន់ភិក្ខុសង្ឃថា:
«អ្នកទាំងឡាយ! ស្លឹកឈើដែលនៅក្នុងក្តាប់ដៃតថាគតនេះ និងស្លឹកឈើដែលនៅលើដើមឈើទាំងឡាយ ណាច្រើនជាងណា?ភិក្ខុសង្ឃក្រាបទូលស្នងព្រះពុទ្ធដីកាវិញថា:
«សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស! ស្លឹកឈើនៅក្នុងក្តាប់ព្រះហស្តតិចណាស់ ស្លឹកដែលនៅលើដើមឈើ ច្រើនក្រៃលែងច្រើន ច្រើនលើសនឹងគណនាត្រារាប់បាន»។
ពេលនោះ ព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់តទៅទៀតថា:
«អើភិក្ខុទាំងឡាយ! ធម៌ដែលតថាគតត្រាស់ដឹងនោះច្រើនណាស់ ដូចស្លឹកឈើដែលនៅលើដើមឈើ ហើយធម៌ដែលតថាគតយកមកសំដែងប្រាប់អស់អ្នកទាំងឡាយនេះតិចណាស់ ដូចជាស្លឹកឈើដែលនៅក្នុងក្តាប់ដៃតថាគតនេះឯង។ តែធម៌ដែលតថាគតមិនបានយកមកសំដែងប្រាប់អ្នកទាំងឡាយ ជាធម៌មិនមានប្រយោជន៍នឹងដឹកនាំអ្នកទាំងឡាយទៅកាន់ទីបំផុតទុក្ខទេ» ។
«អ្នកទាំងឡាយ! ស្លឹកឈើដែលនៅក្នុងក្តាប់ដៃតថាគតនេះ និងស្លឹកឈើដែលនៅលើដើមឈើទាំងឡាយ ណាច្រើនជាងណា?ភិក្ខុសង្ឃក្រាបទូលស្នងព្រះពុទ្ធដីកាវិញថា:
«សូមទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោស! ស្លឹកឈើនៅក្នុងក្តាប់ព្រះហស្តតិចណាស់ ស្លឹកដែលនៅលើដើមឈើ ច្រើនក្រៃលែងច្រើន ច្រើនលើសនឹងគណនាត្រារាប់បាន»។
ពេលនោះ ព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់តទៅទៀតថា:
«អើភិក្ខុទាំងឡាយ! ធម៌ដែលតថាគតត្រាស់ដឹងនោះច្រើនណាស់ ដូចស្លឹកឈើដែលនៅលើដើមឈើ ហើយធម៌ដែលតថាគតយកមកសំដែងប្រាប់អស់អ្នកទាំងឡាយនេះតិចណាស់ ដូចជាស្លឹកឈើដែលនៅក្នុងក្តាប់ដៃតថាគតនេះឯង។ តែធម៌ដែលតថាគតមិនបានយកមកសំដែងប្រាប់អ្នកទាំងឡាយ ជាធម៌មិនមានប្រយោជន៍នឹងដឹកនាំអ្នកទាំងឡាយទៅកាន់ទីបំផុតទុក្ខទេ» ។
ធម៌ដែលព្រះសម្ពុទ្ធយកមកសម្ដែងប្រោសសត្វទាំងឡាយ សុទ្ធតែជាធម៌មានប្រយោជន៍នាំសត្វទាំងឡាយទៅកាន់ទីបំផុតទុក្ខគឺនិព្វាន ជាធម៌គួរល្មមដល់មនុស្សទាំងឡាយចាប់យកសេចក្ដីហើយយល់បាន ជាធម៌ប្រកបដោយហេតុផលបរិបូណ៌ ហើយច្បាស់លាស់ប្រាកដការនិយម មានលក្ខណៈជាវិទ្យាសាស្រ្ត បើបុគ្គលណាមួយបានសិក្សាធម៌ទាំងនេះហើយ នឹងបានយល់ច្បាស់ ឃើញច្បាស់ មើលអ្វី មើលឃើញពិតដោយពិត ដោយយថាភូតទស្សនញាណ ជាធម៌ដែលអ្នកប្រាជ្ញបច្ចុប្បន្នកាលនេះ ទទួលស្គាល់ថាត្រឹមត្រូវ ហើយគេកោតស្ងើចក្រៃលែង។
សេចក្ដីពិត ពុទ្ធសាសនា និង វិទ្យាសាស្រ្តមានលក្ខណៈស្របគ្នា ដើរទៅតាមផ្លូវជាមួយគ្នា ។ រឿងនេះ មិនមានទោសជាចន្លោះគួរឲ្យមានមោះមន្ទិលឡើយ គ្រាន់តែមួយជាផ្លូវធម៌ស្ដីពីសីសធម៌និងបរមសច្ច (Moral and spiritual truth ) មួយទៀត ជាផ្លូវលោកស្ដីពីសម្មតិសច្ច (Material truth ) ពោលគឺ ពុទ្ធសាសនា យកខ្លួនប្រើជាឧបករណ៍ សម្រាប់ធ្វើនិទស្សន៍រកសច្ចធម៌ ហើយប្រើតែខាងផ្នែកសីលធម៌ ឬ ផ្លូវចិត្ត ជានិរាមិសនិយមឬនឹងហៅថា អរូបនិយមក៏បាន ឯវិទ្យាសាស្រ្ត យកវត្ថុដទៃក្រៅពីខ្លួនជាឧបករណ៍ មកធ្វើជាជំនួយជួយធ្វើនិទស្សន៍ រកសច្ចធម៌ ហើយយកទៅប្រើខាងផ្នែកសម្ភារនិយម ឬក៏នឹងហៅថា រូបនិយមក៏បាន ។ បើនិយាយជាសេចក្ដីមួយបែបទៀត ពុទ្ធសាសនារកសេចក្ដីសុខនៅនាលោកនេះផង រកបរមសុខនៅឯបរលោកផង ដែលហៅថា និរាមិសសុខ។ ឯវិទ្យាសាស្រ្តរកសេចក្ដីសុខ នៅតែក្នុងលោកនេះតែម្យ៉ាង ដែលហៅថា អាមិសសុខ ។ ដូច្នេះ គោលការពុទ្ធសាសនានិងវិទ្យាសាស្រ្តទាំងពីរនេះផ្សេងគ្នា។
មួយទៀត ធម៌ដែលអង្គព្រះសម្ពុទ្ធសម្ដែងប្រោសសត្វ ដោយពិតពុំមែនជាគ្រឿងតាំងទុកសម្រាប់លំអនៅក្នុងបញ្ហាន័យទេ ឬនឹងថាជាធម៌ ឬវិជ្ជាសម្រាប់សិក្សាបែបជាប្រវត្តិសាស្រ្ត បែបជាអក្សរសាស្រ្ត ក៏ពុំមែនទេ ឬក៏នឹងថារក្សាទុកសម្រាប់បង្អួតអ្នកប្រាជ្ញ ឬពួកអ្នកបញ្ញវន្តទាំងឡាយក៏ទេដែរ ។ ធម៌ព្រះអង្គជាធម៌សម្រាប់សិក្សាឲ្យចេះដឹងហៅថា បរិយត្តិធម៌ «រៀនសូត្រឲ្យចេះដឹង» រៀនសូត្រឲ្យចេះដឹងហើយត្រូវបដិបត្តិតាម ហៅថា បដិបត្តិធម៌ «ធ្វើតាមធម៌ដែលបានរៀនសូត្រចេះដឹងហើយ» បើបានប្រតិបត្តិត្រឹមត្រូវតាមគន្លងធម៌នេះហើយ នឹងបានផល គឺ ការត្រាស់ដឹង«សម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ» ហើយបានសម្រេច មោក្សធម៌ «ការរួចចាកទុក្ខទាំងពួង» ហៅថា បដិវេធធម៌ «ការត្រាស់ដឹងធម៌» បានសេចក្ដីថាធម៌ព្រះអង្គនេះសម្រាប់រៀនឲ្យចេះ ចេះហើយធ្វើតាម ធ្វើតាមហើយ បានផលផ្លែផ្កា គឺសេចក្ដីសុខនៅក្នុងបច្ចុប្បន្នជាតិនេះផង និងជាដំណើរដើរទៅកាន់បរមសុខ នៅក្នុងលោកុត្តរធម៌ផង ។ អ្នកប្រតិបត្តិតាមធម៌ព្រះអង្គ ពិតជាបានសេចក្ដីសុខ នៅនាលោកនេះផង ហើយពិតជាបានលុះទីបំផុតទុក្ខដែលយើងធុញទ្រាន់ជិនណាយនេះ ឥតសង្ស័យឡើយផង ព្រោះថាទីបំផុតទុក្ខនេះឯងហើយ ជាគោលដៅអវសានរបស់សត្វទាំងអស់។
ដូច្នេះ ធម៌ព្រះអង្គពុំមែនគ្រាន់តែល្អមើលទេ គឺទុកជាសំពៅភេត្រាសម្រាប់ជិះឆ្លង ហើយចម្លងសត្វឲ្យឆ្លងផុតអន្លង់ទុក្ខ គឺមហាសាគរ ដែលហៅថា «វាលវែង វដ្តសង្សារ» (ការអន្ទោលកើត)។ តាមទំនងនេះ ពុទ្ធសាសនានឹងទុកដោយដាច់ខាតថា ជាទស្សនវិជ្ជា(Philosophies)ពុំបានឡើយ។
